Hoe Katana demonteren

Voor een Samurai was een Katana niet zomaar een zwaard, het is een Japans symbool van Eer, Traditie en ambachtelijk vakmanschap.  Voor een krijger was het demonteren van een Katana een essentiele vaardigheid door zijn leven afhankelijk was van de staat van zijn Katana. Om het zwaard goed te onderhouden om deze in goede conditie te houden was dus levensbelang voor een samurai. En dit speelt vandaag de dag nog steeds voor krijgskunstbeoefenaren die hun Katana intensief gebruiken. Zodra je Katana vooral een decoratieve functie heeft is het van minder belang om deze geheel te demonteren omdat de constructie geen slijtage zal gaan vertonen en niet kapot zal gaan.

Onderdelen van een katana

Het belangrijk om van de verschillende onderdelen die je tegenkomt met het demonteren begrijpt waar deze voor dienen.  Dat is de tsuka of handvat, de kling, habaki en seppa. Deze onderdelen  hebben hun eigen functie en spelen een belangrijke rol in een kwalitatief goed gemonteerd Katana.

Hierboven de onderdelen die tegenkomt met uit elkaar halen van de Katana

Waarom zou je een Katana demonteren?

Doordat je een Katana demonteert kan je staat van de onderdelen bekijken en eventuele schade en slijtage vaststellen en herstellen. Vele krijgskunstbeoefenaren die hun Katana tot het uiterste gebruiken zullen met enige regelmaat tijdens het onderhoud hun Katana om deze veiligheidsredenen demonteren.

Maar er is nog een belangrijke reden om dit te doen zodat de tang of nakago zichtbaar zal worden. Een echte authentieke ambachtelijke en hoogwaardige Japanse Katana zal vaak voorzien zijn van een Mei of signatuur en dit werd op de tang erin gebeiteld. Dus om een Katana aan een smid of school toe te kennen is het noodzakelijk om een Katana te demonteren. Bij een onbekende Japanse Katana is het altijd een verrassing wat eronder vandaan komt.

Voorbereidingen Katana uit elkaar halen

Zorg voordat je gaat beginnen dat je alle benodigdheden klaarzet, zoals een Japanse Kozuchi en spalk, Mekugi nuki, een Katana onderhoud set, eventuele handschoenen en een doek.

• Een Japanse Kozuchi is een kunststof hamertje met vaak een hupstuk die je op de seppa moet plaatsen zodat je het handvat er zonder geweld af kan tikken.
• De Mekugi Nuki is een traditionele messing hamertje met een kleine priem of drevel.
• Een doek zorgt ervoor dat je de kling veilig kan neerleggen zonder dat deze beschadigd als je even je handen vrij wilt hebben.

Zorg ervoor dat je deze handelingen veilig en in rust kan gaan doen zodat er geen ongelukken kunnen gebeuren. 

Links een Katana onderhoudset, midden een mekugi-nuki en rechts een speciale hamer voor demontage

We halen nu de Katana uit de saya en gaan nu over naar uit het  elkaar halen van de Katana

Alle hoogwaardige Katana’s zijn full tang en deze is geborgd in het handvat met twee mekugi. Deze zorgen ervoor dat het handvat en de kling stevig met elkaar zijn verbonden. De meeste Katana’s hebben twee mekugi, het kan soms wat lastig zijn om deze meteen te vinden doordat er soms één gedeeltelijk was bedekt is met de wikkeling of ito. De eerste stap is dus om de Mekugi te lokaliseren, daarna gaan we door naar stap 2.

Je legt eerst de mekugi nuki klaar voordat je met stap twee verder gaan en haalt de drevel uit het bovenkant van het messing hamertje. Deze zit erin gedraaid zodat je deze niet kwijt kan raken.

We gaan nu de mekugi verwijderen en doen dit voor het gemak op het doosje van de onderhoudsset. Als de mekugi pinnen een conische vorm hebben, dus wat taps lopen, dan zorg je ervoor dat de kleine kant boven ligt en de grotere kant onder. Anders krijg je deze er met geen mogelijkheid uit en zal je ze gaan beschadigen en dan ben je verder van huis.

Als je dit voor de eerst keer zal gaan doen bij een Katana heb je kans dat je echt wel wat kracht moet gaan zetten. Probeer met meerdere kleine tikken de mekugi gaat verwijderen zodat deze ook niet beschadigen. Als je meerdere mekugi hebt dan moet je deze allemaal verwijderen. 

Sommige chinese smederijen met productie zwaarden hameren met geweld echt die mekugi erin en deze zullen ook wel een goede borging geven maar het eruit tikken kan soms best wel heel karwei zijn.  Zodra de mekugi zijn verwijderd inspecteer dan meteen of deze nog in goede staat zijn en hou de volgorde aan zoals die eruit zijn gekomen, oftewel zorg ervoor dat je weet uit welk gat of mekugi ana ze komen.

Stap 3: Het handvat eraf schuiven

Doe nu de handschoenen aan als je deze wilt gaan gebruiken. Het is zeker, als je niet bekend bent met deze handelingen, uiterst slim om de juiste veiligheidsmaatregelen te nemen.

Nadat de Mekugi verwijderd zijn kan je proberen of je de kling kan verwijderen. Hou de Katana met de kling verticaal recht voor je met de snede van je af. Sla met je losse hand op de pols van de hand waarmee je de Katana vasthoudt. Je zal zien dat bij de meeste Katana die niet geheel los zit maar toch nog iets gekneld zit in het handvat. Mocht wel zo zijn dat deze al los zit dan is het ook zaak om voorzichtig te werk te gaan omdat de kling met de scherpe snede en punt zo los kan gaan schieten. Pak ook nooit zomaar met je handen de kling omdat dit tot ernstig letsel kan leiden.

Als dit tikken op je pols niet lijdt tot beweging van de kling in het handvat moet er toch wat extra kracht worden uitgeoefend. 

Je kan nu het kozuchi hamertje gebruiken met het hulpstuk om handvat te laten schrikken met kleine tikjes zodat los gaat komen. Je legt nu de Katana verticaal op het handdoekje. Je tikt nu geleidelijk op de seppa zodat het handvat met wat kracht loskomt.  Dit is geen zware hamer maar een licht hamertje gemaakt van hout omdat je het zwaard ook niet wilt gaan beschadigen.

Zodra je wat beweging ziet kan je het handavat rustig van kling laten glijden.

We gaan nu ook de onderdelen verwijderen die ervoor zorg dat het handvat goed op zijn plek blijft zitten, die spreekt wel voor zichzelf.  Het handvat is eraf, dan kom je als eerste een messing plaatje tegen, die noem je de seppa. Daarna volgt de tsuba of handbeschermer met daarbovenop ook een seppa. Je hebt kans dat de tsuba ook met wat vastzitten. Deze kan je met wat frictie ook lostikken, het is normaal dat deze er met wat kracht op is gezet.

Met een hoogkwalitatieve Katana is dit normaal zodat de onderdelen niet loszitten en rammelen. Probeer ook met de tsuba geen ondoordachte handelingen te plegen omdat dit groot verwondingen tot gevolg kan hebben. Zodra de tsuba los is kan je deze ook wegleggen en hierbovenop zit dus nog een seppa en daarna kom je de habaki tegen. Deze habaki heeft als functie om stabilieit te bieden tussen het handvat, zorgt erook voor dat de tsuba goed op zijn plek blijft zitten en houdt uiteraard ook het zwaard goed in de schede. Als deze habaki er zeer moeilijk af te krijgen is zou ik deze laten zitten. Je kan uiteraard dezelfde gereedschappen gebruiken die je hanteerde tijdens het demonteren van het handvat. Ik zou wel een witte doek om de kling leggen boven de habaki omdat het blad uiteraard niet wilt beschadigen met krassen.

Je kan nu de gehele kling goed voor je liggen en kan dus de Nakago of tang goed bekijken. Ook kan je nu het onderhoud doen aan je Katana. Zodra dit klaar is gaan we door.

Je gaat nu de Katana-zwaard weer in elkaar zetten met omgekeerde volgorde, dus eerste de habaki, dan de seppa, dan de tsuba en wederom een seppa.Kijk goed dat de seppa op de juiste manier wordt teruggeplaatst, deze hebben vaak ook een buiten- en binnenkant. Daarna kan het handvat er weer op worden geschoven, deze handelingen kan je wederom het veiligste doen met handschoenen als je nog niet zo bedreven bent in het monteren van een Katana. Waarschijnlijk heeft het handvat een paar tikken nodig zodat de gaten in het handvat precies boven de mekugi-an of gaten in de kling komen te liggen. Hiervoor hou je het Katana  wederom verticaal en tik je voorzichtig een paar keer op het handvat. Je kan nu de mekugi weer plaatsen als deze in goede conditie zijn. Tik een paar keer met de mekugi nuki om zeer weer goed te plaatsen zoals ze zaten.

Tips Hoe Katana demonteren:

•  Werk veilig met handschoenen
• Leg alle onderdelen goed op volgende
• Gebruik voor het onderhoud goede olie

Alle deze onderdelen om een Katana te demonteren zijn gelukkig te koop bij de Samurai Katana Shop. Zorg ervoor dat je het onderhoud regelmatig doet zodat je lang van je hoogwaardige Katana-zwaard kan genieten.