We moeten eerst echt goed begrijpen wat een hamon is om vervolgens het onderscheid te kunnen maken. Wij zullen je uitleggen bij een Katana wat een echte hamon is en wel veel voorkomende neppe hamons.
Een Hamon is lijn op de op de snijkant van het blad, dit kan recht of meer golvend zijn. Dit effect komt tot stand door het differentieel harden van het blad van de Katana. Deze differentiele verharding komt tot stand door een ambachtelijke bewerking van het schrikken of temperen van het staal. Het differentieel harden noem je in het Japans Yaki-ire. Op de traditionele manier wordt dit altijd met klei gedaan, de Japanse smeden hebben hiervoor hun eigen geheime recepten en brengen dit op hun eigen unieke manier aan.
Doordat op de snede de klei dunner is aangebracht koelt dit sneller af en is het harder. Op de rug wordt het klei dik aangebracht waardoor het koelen minder snel gaat en behoudt het staal meer taaie eigenschappen zal het relatief is zachter zijn. Dit onderscheidt in hardheid wordt vaak met Rockwellhardheid (HRC) uitgedrukt, de snede dan vaak HRC 60 zal zijn en de rug HRC 40.
Echte hamon
De overgang tussen de dikke en dunne lagen bepaalt de contour van de hardingslijn of hamon. Het volledig geharde deel wordt yakiba genoemd, terwijl de witachtige grens die de hamon begrenst habuchi wordt genoemd. De hamon en habuchi (yakiba) bestaan uit verschillende vormen van ijzer/koolstof mengkristallen (cementiet), zoals martensiet, austeniet, troostiet en perliet.
In de ambacht van het zwaardsmeden is de "hamon" in het Japans, letterlijk een randpatroon. Je kan een echte Hamon herkennen aan een kenmerkend uiterlijk, deze is vaak wat witer en doet wolkachtig aan. Bij een echt authentiek Japans zwaard zal je allerlei details kunnen ontdekken wat je hataraki noemt.
Na het polijsten worden deze kristalformaties zichtbaar in de vorm van nie en nioi.
Nie betekent letterlijk "zieden" of "koken" in het Japans. In de wereld van Japanse zwaarden, verwijst het naar grotere martensiet kristallen die zichtbaar zijn op het gepolijste oppervlak van bepaalde traditioneel vervaardigde Japanse zwaarden. Soms lijken deze kristallen op bellen kokend water die naar het oppervlak stijgen. Nie wordt meestal gevormd langs de hardingslijn van het zwaard, maar bij sommige zwaarden kan het ook op andere delen van de kling zichtbaar zijn.
Neppe Hamons
Bij de goedkopere zwaarden vind je meesal twee veelvoorkomende soorten nep-Hamon. De eerste is een zeer makkelijke te herkenen is geborstelde Hamon, waarbij een staalborstelwiel wordt gebruikt om fijne lijnen op het metaal te creëren. Deze kan je zelfs voelen, een echte hamon heeft namelijk geen wijziging in de oppervlakte textuur.
De tweede vaak voorkomende is de chemisch geëtste Hamon, waarbij chemicaliën worden gebruikt om een bewolkte afwerking op het metaal te produceren. Deze kan als het op goede wijze is aangebracht al lastiger te herkennen zijn. Als er een mal is gebruikt zie je vaak dat het patroon telkens gelijk is een terug komt zodat dit niet natuurlijk aandoet, dit is ook nog makkelijke te herkennen.
Je hebt ook echte differentieel gehard Katana’s die als extra bewerking een chemische bewerking krijgen om de hamon extra uit te laten komen, deze kunnen een stuk lastiger zijn.
Je moet onthouden dat een natuurlijke hamon onstaat door differentiele verharding en dit heeft niets met chemicalien te maken. De natuurlijk hamons doen meestal subiel aan maar sommige hadori polijsting kan zeker ook een prominent aandoen.
Om te leren of een Hamon echt of nep is moet je toch wel wat ervaring op doen en goed kijken naar echte en neppe hamon voorbeelden. Je kan dit het beste doen door goed te observeren naar de voorbeelden en deze dan te vergelijken met elkaar.
Links Nep Hamon op Iaito en rechts Acid enhanced hamon
Ik moet opmerken dat met moderne Japanse zwaarden van gerenomeerde smederijen de hamon niet noodzakelijk de functionaliteit van een zwaard beinvloeden. Dit zijn vaak doorgeharde bladen van een prima zwaarstaal zonder hamon maar evenzogoed prima gechikt voor tameshigiri. Als je wilt herkennen of een Katana echt traditioneel en op ambachtelijke manier is gemaakt dan is het wel een relevant punt. Mocht je twijfelen of de hamon van je katana nep is dan kan je deze demonteren en op het staal onder de habaki met polijstmiddel kijken of de hamon makkelijk is weg te poetsen.
Door vertrouwd te raken met echte en neppe hamons, de staalsoorten te leren kenen, de contructie methoden met de hitebehandelingen te leren begrijpen kom je niet voor verrassingen te staan.
